دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران

منبع : کانون دیده بانان زمین

منطقه حفاظت  شده پرور در  اکوسیستم شکننده البرز شرقی در تهدید مافیای سد ساز برای سد  “فینسک” و طرح های بیخردانه به بهانه گردشگری

در   بهار و  پاییز  سال جاری ( ۱۳۹۱) ۴نفر از  اعضای کانون دیده بانان زمین (نسرین دخت خطیبی ،  مینا محبوبی  ، طیبه موسوی و فرشته موثق نژاد) بازدید هایی  از بخش هایی از منطقه حفاظت شده پرور  به ویژه بخش غربی   منطقه حفاظت شده پرور داشتند که نتایج این بازدید در قالب  ۹ مجموعه  تصویری  ارائه شده است که عبارتند از :

مجموعه  اول :   چشم انداز هایی از درختان  اُرس در منطقه حفاظت شده پرور

مجموعه دوم : تصاویری چند از برخی درختان کهنسال اُرس – گردو و …در منطقه حفاظت شده پرور   

مجموعه  سوم :   چشم  انداز های ویژه از طبیعت  منطقه حفاظت شده پرور 

مجموعه چهارم :  تصاویری چند از کل و بز  در منطقه حفاظت شده پرور 

مجموعه پنجم : تصاویری چند از پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده پرور

مجموعه ششم : تصاویری چند از  سفید رود و آبخیز های  های آن در مرز طبیعی سمنان و مازندران در محدوده فینسک که در اثر سد سازی آسیب های جدی خواهند دید

مجموعه هفتم آبخیز های زخم خورده از ساخت جاده تدارکاتی برای سد فی نسک در منطقه حفاظت شده پرور ،  کوهستان های مجاور روستا های  فینسک و تلاجیم

مجموعه هشتم  : چشم انداز هایی از کهن روستا های ملاده( ایوک ) ،  فینسک  ، تلاجیم ، کاورد و…   که در صورت ساخته شدن  سد فی نسک آسیب های جدی خواهند دید 

مجموعه نهم  :  تصاویری چند از   دیگر روستا ها ی منطقه حفاظت شده پرور

 پیش از تصاویر، ابتدا  تعریف منطقه حفاظت شده  از نظر قانونی در ایران و سپس شاخص هایی از  موقعیت جغرافیایی ، ویژگیهای گیاهی و جانوری منطقه حفاظت شده پرور و مشاهدات کانون دیده بانان زمین به علاوه دو خبر قابل تأمل از طرح های تخریبی منطقه و  فراز هایی از جغرافیای تاریخی منطقه حفاظت شده  پرور  ارائه شده است.

تعریف  مناطق حفاظت شده  protected area:   منطقه حفاظت شده به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع و دشت و آب و کوهستان اطلاق می شود که از لحاظ ضرورت حفظ و تکثیر نسل جانوران وحشی یا حفظ و یا احیای رستنیها و وضع طبیعی آن دارای اهمیت خاصی بوده و تحت حفاظت قرار می گیرد.    ماخذ : فصل اول – ماده ۵   آیین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب ۳/۱۲/۱۳۵۴ هیات وزیران  ص۳۳۲ کتاب قوانین و مقررات جهاد سازندگی معاونت حقوقی وامور مجلس –چاپ ۱۳۷۶

نخست  –   موقعیت  جغرافیایی و  ویژگیهای گیاهی و جانوری منطقه حفاظت  شده پرور

 ۱- موقعیت و ویژگیهای جغرافیایی منطقه حفاظت  شده پرور  از زبان کانون دیده بانان زمین

منطقه حفاظت شده پرور با مساحت  ۶۴۵۶۳ هکتار در استان سمنان  و شهرستان  مهدیشهر ( سنگسر )  قرار دارد . جاده سمنان – ساری  به طول  ۳۵ کیلومتر از میانه منطقه عبور کرده و  آن را به دو قسمت تقسیم می کند . روستای سفیدار  در شرق و روستای رضا آباد   در غرب  این راه ،  معرف  ورود و خروج منطقه حفاظت شده است . فاصله روستای سفیدار  با  روستای  فولاد  محله ۴  کیلومتر و با شهر کیاسر  مازندران ۵۸ کیلومتر  است و همچنین فاصله  رضا آباد غربی ترین  روستای منطقه در راستای  جاده یاد شده  با شهر  شهمیرزاد ،  ۲۶ کیلومتر می باشد  .

منطقه حفاظت شده پرور متأثر از دو نوع اقلیم مرطوب خزری در بخش های شمالی آن و اقلیم خشک و گرم در بخش های جنوبی با تنوع بسیار زیاد است و توپوگرافی مناطق کوهستانی تا مناطق دشتی را داراست . به این دلیل می توان منطقه حفاظت شده پرور را نمایشگاهی از رویشگاه های متفاوت از جنگل های پهن برگ خزری تا جوامع ارس ، درمنه ،  گون  و…..دانست .

خط الراس کوه چهار نو  و کوه  لپی Lapy  مرز شمالی  منطقه حفاظت شده پرور  را با  پناهگاه حیات وحش دودانگه تشکیل می دهد. که مرز بین استان مازندران و سمنان نیز می باشد.. به عبارتی  قله های ۲۵۹۶-   ۲۸۷۵-    ۲۷۴۲   –   ۲۸۴۴   – ۲۷۰۰  –    ۲۸۶۹   -۲۸۳۲  ارتفاعات چهار نو و قله های ۲۷۳۳-   ۲۶۸۹- ارتفاعات لپی ، مرز طبیعی بین این دو استان در منطقه می باشد .

بخش دیگری از مرز شمالی منطقه حفاظت شده پرور را  رودخانه سفید رود تشکیل می دهد  ( با رودخانه سفید رود گیلان اشتباه نشود ) .  این رودخانه از بهم پیوستن رودخانه  بورتلا Burtala  –  تنگه کاورد Tange kavard– رودبارک و ریزابه ای دیگر تشکیل می شود و بعد از عبور از  تنگه رودبارک وارد استان مازندران و منطقه حیات وحش دودانگه می شود . در زیر نگاهی به رودخانه های تشکیل دهنده سفید رود در این منطقه می اندازیم :

رودخانه  بور تلا  به طول تقریبی ۲۰ کیلومتر از ارتفاعات  چوپن گال- سیاهکو  در خارج از منطقه حفاظت شده  سرچشمه گرفته و در حد فاصل روستای شلی و روستای سرخ ده مرز طبیعی منطقه حفاظت شده پرور در این قسمت را بوجود می آورد . در ملاده با دو رودخانه که یکی از ارتفاعات جنگلی منطقه حفاظت شده بولا و دیگری  از ارتفاعات ۳۰۰۰ متری کوه  اوار جاری شده یکی می شود . و رودخانه سفید رود  را  بوجود می آورند.

رودخانه سرم  Serm: به طول تقریبی ۹ کیلومتر از کوه های کاشته کله و  چهار نو  سرچشمه گرفته  و با جهت شمال شرقی –جنوب غربی در شمال  روستای رودبارک   به رودخانه رودبارک می پیوندد.

رودخانه رودبارک  از ریز آبه های کوه لپی- کوه شترگردن –اورقه کوه و کوه پلنگ آب و در تنگه رودبارک  به سفید رود می پیوندد .

رودخانه تنگ کاورد (Tange kavard )  نیز  به طول تقریبی ۲۰ کیلومتر است  از ارتفاعات گوشواره  در شرق رستم رود شروع می شود  و  پس از عبور از  تنگه کاورد  و روستا های پرور و کولیم و کاورد  در نزدیک روستای فینسک و در ارتفاع ۱۵۹۰ متری  به سفید رود  می ریزد و پس از عبور از تنگه رودبارک به سفر خود برای پیوستن به  رودخانه تجن در استان مازندران ادامه می دهد. رودخانه سفید رود در پناهگاه حیات وحش دودانگه پس از دریافت آب رودخانه  تیلک  از مرز غربی پارک ملی کیاسر عبور می کندو در محدوده روستای میلا دشت ، سعید آباد و  عقه خیل  آب رودخانه  لنگر در پارک ملی کیاسر را دریافت می کند و از این نقطه به سمت شمال غرب تغییر مسیر می دهد  و پس از عبور از دره  قبله کوه  و تخت امیر  و دریافت آب رودخانه  لاجیم در ۲۶ کیلومتری جنوب ساری به رودخانه  تجن می پیوندد .

با توجه به توضیحات فوق، همه آبخیز های حیاتی رودخانه سفید رود در چهار منطقه حفاظت شده  پرور ، پناهگاه حیات وحش دودانگه ،   پارک ملی کیاسر و  منطقه حفاظت شده  بولا   قرار دارند و به همین  دلیل حفظ  آبخیز های این چهار منطقه  حفاظت شده نه تنها برای سفید رود بلکه برای  رودخانه تجن نیز بسیار بسیار حیاتی است  و تخریب آبخیز های آن ، مرگ  زود رس  سد شهید رجایی را نیز در پی خواهد داشت ! و اگر در مدیریت آب رودخانه سفید رود بویژه در بخش های جنوبی تر خللی وارد شود،  تاثیر خود را بر هر چهار منطقه حفاظت شده خواهد گذاشت .

  عملیات اجرایی ساخت سد  فینسک  در سال جاری  ( ۱۳۹۱ ) در این منطقه حفاظت شده در ارتفاعات همجوار روستاهای  فینسک و تلاجیم  شروع شده بود ( تصاویر ارائه شده ) خوشبختانه پس از چند ماه  شرکت سازنده آن شاید به دلیل تحریم های نفتی و کمبود بودجه،  تجهیزات خود را جمع می کند و می رود . از این رو می توانیم بگوییم که تحریم های نفتی سدی بر عملیات اجرایی سد فینسک شد.

 کانون دیده بانان زمین تاکید می کند  در صورت ساخت این سد علاوه بر برهم خوردن تعادل محیط طبیعی منطقه و وارد آمدن آسیب های جدی به آبخیز های منطقه  ، تاثیر خود را چون یک دومینوی تخریبی بر دیگر مناطق خواهد گذاشت ! ازجمله  زندگی و معیشت  روستا های هم جوار نظیر ملاده – تلاجیم – تم ، فی نسک  ، کاورد  و…بکلی مختل خواهد شد.

نقشه سفید رود-پرور

بر روی عکس کلیک کنید :

نقشه بخشی از شبکه هیدروگرافی حیاتی سفید رود در حد فاصل  منطقه حفاظت شده پرور ( استان سمنان ) ،   پناهگاه حیات وحش دودانگه (مازندران )  و منطقه حفاظت شده بولا (مازندران  و سمنان ) بر پایه نقشه های ۱:۵۰۰۰۰  که ایجاد هرگونه اختلال در توپوگرافی پیچیده  و شبکه هیدروگرافی منطقه  با احداث سد فینسک ، لطمات جبران ناپذیری در اکوسیستم آن ایجاد خواهد کرد که مهم ترین آن ها قطع جریان سفید رود به مازندران است . شایان ذکر است که کانون دیده بانان زمین در بازدید از منطقه ، جاده تدارکاتی سد فینسک را که در حال حاضر عملیات اجرایی آن متوقف شده است در پیش کوه های  سرطلا مجاور روستا های  تلاجیم  و فی نسک مشاهده کرد .

مجموعه هفتم : آبخیز های زخم خورده از ساخت جاده تدارکاتی برای سد فینسک در منطقه حفاظت شده پرور , کوهستان های مجاور روستاهای فینسک و تلاجیم

 

 

از سوی دیگر ساخت سد فی نسک علاوه بر تاثیر مخرب بر منطقه حفاظت شده پرور ، در مناطق حفاظت شده پناهگاه حیات وحش دودانگه  و پارک ملی کیاسر هم آثار تخریبی خود را بجای خواهدگذاشت . از جمله با قطع رودخانه سفید رود و جلوگیری از جاری شدن آن به دره  بندبن  (استان مازندران )،  با نابود سازی مزارع کشت برنج در دو سوی این رودخانه در دره بندبن ، زندگی و  معیشت روستاییان  بند بن و چهار رودبار را با مشکل جدی روبرو خواهد کرد. به علاوه همه روستا هایی که در شعاع عمل  این رودخانه چه در منطقه پناهگاه حیات وحش دودانگه و چه در پارک ملی کیاسر و چه خارج از این منطقه قرار دارند ، تحت تاثیر  آثار شوم این سد خواهند بود  و این همه بجز مختل کردن حیات در  زیستگاه های باقی مانده این مناطق حفاظت شده اثر دیگری ندارد.

عجیب آنکه وقتی از سر محیط بانی سر تنگه  پرسیدیم که چگونه سازمان حفاظت محیط زیست چنین اجازه ای را داده است،  ایشان در کمال حیرت گفتند که  ” این سد یک طرح ملی است  و باید اجرا شود .”   دریغ و صد افسوس که میراث طبیعی ملت دست کسانی سپرده شده است که بر هر تخریبی با برچسب “طرح ملی”  موافقت می کنند .

نقشه بخشی از شبکه هیدروگرافی حیاتی سفید رود در حد فاصل تنگه رودبارک در منطقه حفاظت شده پرور ( استان سمنان ) و دره  بندبن در پناهگاه حیات وحش دودانگه (مازندران ) بر پایه نقشه های ۱:۵۰۰۰۰  که ایجاد هرگونه اختلال در توپوگرافی پیچیده منطقه از جمله دره های عمیق و کم عرض آن با  احداث سد فی نسک ، لطمات جبران ناپذیری در این شبکه ایجاد خوا هد کرد که مهم ترین آن قطع جریان آب سفید رود به  دره بندبن  است

 در این محیط بانی نه تنها یک بروشور و نقشه راهنمای این منطقه وجود نداشت بلکه سر محیط بانی در دادن اطلاعات نیز  درباره ویژگیهای منطقه به شدت امساک می کرد. مگر نه اینکه یکی از وظایف چنین مسئولانی تاکید بر دلایل حفاظتی بودن منطقه برای تشویق هر چه بیشتر مردم در حفظ منطقه می باشد ولی متأسفانه برخورد نادرست که ما همواره با آن در مناطق حفاظت شده دیگر روبرو بودیم ، گواهی بر عدم وجود آموزش در چنین مشاغل حساسی است.

گفتنی است  ما به درخواست سرمحیط بان چند کپی از نقشه هایی را که برای استفاده خودمان در منطقه تهیه کرده بودیم به وی دادیم.

بعلاوه ارس های سوخته ارتفاعات روبروی محیط بانی که به تازگی دچار آتش سوزی شده بود ، نشانی از عدم وجود وسایل مورد نیاز برای اطفای سریع حریق در این جنگل های با ارزش آنهم در جوار محیط بانی بود !

افزوده : نگاهی به ارتفاعات بیش از ۲۵۰۰ متر منطقه حفاظت شده پرور :

۱ –   ارتفاعات شمالی  جاده  سمنان- ساری

• کوه سفید خاک (در شمال غرب منطقه حفاظت شده پرور ) بیشترین ارتفاع حدود ۳۳۵۰ متر
• کوه اوار ٍEvar   ( سرچشمه رودخانه  تنگ کاورد ) بیشترین ارتفاع ۳۰۶۰ متر
• کوه گلوورد( گلورد ) Gelord ( سرچشمه رودخانه های تنگ کاورد ) بیشترین ارتفاع ۲۹۶۸متر
• کوه کاشته کله Kashtehkaleh   ( شرق روستای رودبارک ) بیشترین ارتفاع ۲۷۰۰ متر
• کوه سدوک   Soduk (  غرب روستای رودبارک) بیشترین ارتفاع ۲۵۱۰ متر

 ۲- ارتفاعات جنوب جاده  سمنان- ساری

• کوه میان تول  Miyan Tul  (جنوب شرقی روستایگرم کش)  بیشترین ارتفاع ۲۷۲۰ متر
• کوه کورچشمه ( جنوب روستای گرمکش ) بیشترین ارتفاع ۲۶۵۰ متر
• کوه وزرم vezerm   بیشترین ارتفاع ۲۵۶۴ متر
• کوه کوشک   بیشترین ارتفاع ۲۵۶۴ متر
• کوه سلگلو ( سل گلو) Seleglu   بیشترین ارتفاع ۲۵۶۰ متر

  ۲ – موقعیت ویژگیهای گیاهی و جانوری منطقه حفاظت  شده پرور  برگرفته از اطلس مناطق حفاظت شده (چاپ ۱۳۸۵- سازمان حفاظت محیط زیست )

”      این منطقه با سطحی برابر با ۶۴۵۶۳ هکتار از سال ۱۳۴۶ تحت حفاظت قرار گرفت . منطقه ای است کوهستانی و دشتی در استان سمنان .

پرور دارای مرز مشترک با پناهگاه حیات وحش دو دانگه و منطقه حفاظت شده بولا است. دامنه ارتفاعی ۱۱۹۰ تا ۳۳۰۰ متر ، دما و بارندگی متوسط سالیانه ۱۲ درجه سانتیگراد و ۳۲۰ میلیمتر ، منطقه را دارای اقلیم های نیمه خشک سرد تا مرطوب معتدل نموده اند.

وجود رویشگاه ها و زیستگاه های متفاوت خزری و مرکزی در جوار هم ، از ویژگی های منطقه به شمار می رود . کوهستان های شمالی منطقه پوشیده از مراتع وسیع ییلاقی و جنگل های کم نظیر هیرکانی است . بلند مازو – راش – ممرز – شیردار – نمدار – ملچ – ولیک – ارس – گلابی وحشی – زرشک – برگ بویی – خاس – چای کوهی – کلاه میرحسن – دماوندی – بهارک خزری – درمنه – گون – آویشن – گاوزبان – و انواع گندمیان از گونه های گیاهی منطقه هستند .

 از گونه های مهم جانوری پرور می توان به مرال – شوکا – پلنگ – خرس قهوه ای – بزوپازن – قوچ ومیش – آهو – گربه وحشی – گرگ – گراز – شغال – کبک – کبک دری – تیهو – انواع پرندگان شکاری – گرزه مار – افعی دماوندی – افعی پلنگی – و لاکپشت مهمیزدار – اشاره نمود. “

شایان ذکر است در منطقه  حفاظت شده پرور سه ناحیه به عنوان محدوده های امن شناخته شده است.این سه ناحیه عبارتند از :    محدوده امن صیدوا ، محدوده امن  کلورد و محدوده امن  سرم لعلوم  می باشد.

ماخذ نقشه : اطلس مناطق حفاظت شده چاپ ۱۳۸۵

موقعیت سد “فی نسک” و همچنین  موقعیت برخی روستا ها  در روی نقشه  از کانون دیده بانان زمین است .

 ۳- برخی پرندگان مشاهده  شده در منطقه حفاظت شده پرور ( برگرفته از وبلاگ  پرنده نگر ۱۶  مرداد ١٣٨٩)

” روستای ملاده-منطقه پشت لد  :  دره پایکاها ( این نام را به دلیل فراوانی پایکاها روی این منطقه گذاشته ایم و نام محلی نیست) مشاهدات: چک چک دشتی – چکاوک شاخدار – زرد پره سر خاکستری –    جوجه زرد پره سر سیاه – سنگ چشم پشت سرخ – سنگ چشم دم سرخ – سنگ چشم بزرگ  – سارگپه   – سهره  – سسک گلو سفید – شبگرد – چک بوته ای(یک جفت به همراه جوجه) جی جاق    – دمسرخ –  چک – توکابزرگ – توکا سیاه – سهره جنگلی  –  سنگ چشم پشت سرخ  – سهره سبزë قرقی  – کمرکلی –  کلاغ ابلق –  سسک چیف چاف –  چرخریسک پس سر سفید – آبچلیک آواز خوان   – چرخریسک –  دارکوب بزرگ  – سهره نوک بزرگ “

 ۴- نگاهی به حیات وحش منطقه بر گرفته از کتاب  تاریخ سمنان – تالیف عبدالرفیع حقیقت –رفیع- چاپ دوم -۱۳۵۲( چاپ اول کتاب مربوط به سال ۱۳۴۱ است )

” …. پس از طی ۶۰ کیلومتر به سمت سمنان گله های گورخر را میتوان از نزدیک بچشم دید که نژاد این نوع گورخر فقط در ایران و قسمتی از شوروی است که به نام گورخر ایرانی معروف است ……در اطراف شهر سمنان یعنی در پانصد متری شهر , انسان قادر خواهد بود گله های آهو را از نزدیک ملاحظه کند …… برای حفظ نسل وحوش در منطقه سمنان از سال ۱۳۴۳ خورشیدی با تاسیس اداره شکاربانی از طرف سازمان حفاظت محیط زیست اقدامات مفیدی صورت گرفته است . روی هم رفته در منطقه سمنان انواع وحوش در اکوسیستمهای مختلف منطقه زیست مینمایند . بدین معنی که در دشتهای حاشیه کویر سمنان ، آهو ، گورخر ، یوزپلنگ، جبیر ، گربه وحشی از نوع کاراکل که نادر ترین گربه وحشی ایران است وجود دارند . همچنین در ارتفاعات سنگی آنجا کل و بز و پلنگ و در تپه ماهورهای ۵ کیلومتری شهر سمنان قوچ و میش وحشی به حد وفور موجود است.

 در مناطق جنگلی سمنان واقع در منطقه حفاظت شده پرور  نیز می توان مرال ، شوکا، قرقاول- خرس- کبک- کبک دری – خوک وحشی- کفتار ، گربه وحشی – ماهی قزل آلا- پلنگ و انواع پرندگان بومی ایران را مشاهده کرد. طبق آماری که در سال ۱۳۴۹ هجری خورشیدی منتشر گردیده تعداد آهوهای آمار شده منطقه سمنان در حدود سه هزار  راس بوده است . منطقه حفاظت شده پرور که در ۷۲ کیلومتری شمال سمنان واقع است یکی از قدیمی ترین شکارگاه های ایران بوده و در گذشته پادشاهان و حکام و خوانین محلی روز های زیادی از عمر خود را به منظور شکار در این حوزه بسر برده اند . ”  (صفحات۳۹۰-۳۹۱)

دوم – مشاهدات کانون دیده بانان زمین در منطقه حفاظت شده پرور

•     چشم اندازی از  زمرد  درختان همیشه سبز  اُرس  نشسته بر  رنگین کمان کوه ها، خوش آمد گوی منطقه حفاظت شده پرور
• قلل سرفراز ، صخره های تیز ، پیش آمدگی های سنگی و رویش شگفت انگیز اُرس ها در حصار شیار صخره ها و تاب رودخانه  تنگه کاورد  در پای تندیس های سنگی ، نویدی برای رسیدن به سفید رود
•  در میان خانه های ویران روستای پرور می گردیم  و خاطره بجای مانده  از گذشتگان این دیار را مرور می کنیم که روزگاری آنهم در کمتر از صد سال  پیش ،شاهد جولان گاو های کوهی و گوزن های وحشی  در چراگا ه های دور دست بودند. آنهم از میان  پنجره اطاقی درمیانه باغی.
•  سراشیبی های تند ارتفاعات فی نسک و سرطلا با تراس های سنگی دامنه های مشرف به دره های عمیق وهول انگیز  سفید رود
•  ملاده با نما های زیبایی از خانه های قدیمی  و  درهای چوبی و سکو های کنار خانه ها پهنای کوچه های سنگی  و باغ های هنوز پابرجای قدیمی با درختان بسیار کهن سال ۵۰۰ ساله و یا بیشتر  با  چشم انداز های بسیار زیبا رو به کوه های سرطلا و  نیزوار یادگار هایی از زندگی و فرهنگ مردم این دیار در کنار سفید رود .
•  تصاحب زمین های وسیع  و تخریب  پوشش گیاهی با ساخت و ساز های متعدد  در  رودبارک  منطقه حفاظت شده پرور این میراث طبیعی نسل ها به بهانه برگزاری سالی یک بار جشنواره غذا !
• گون های بالشتکی بنفش لمیده بر شیب های تند ، بابونه های سفید ، بوته های سبز اسپند ، گون آسای ایرانی ،  گستره  سیلون های  بنفش بر خاک ، کرک های ابریشمی بنفش گون چای کوهی ،  درختچه های زرشک با شکوفه های زرد در فرودست ارتفاعات  پوشیده با ارس های همیشه سبز  در قا ب آسمان آبی و…و این همه  جلوه ای بود  از بهارینه  منطقه حفاظت شده پرور
•   مشاهده کل و بز در بالادست و فرودست ارتفاعات پرور و در کنار آبشخور های ساخته شده
•  خانه های ویلایی در  محدوه روستای گرمکش با مزرعه هایی  برای نگهداری  اسب.
•   و شگفت انگیزی کوه   “رمنده”  با قله ای نو ک تیز ، جدا افتاده  از بقیه کوهها
•  بیدستان زیبا و انبوه در رضاآباد با چشمه های زلال و قلعه قدیمی با دیوار های مانده بر جای   در کنار کوه های رضاآباد  نمادی هنرمندانه از کنش انسان در اقلیم خشک و جلوه ای  از تنوع اقلیمی منطقه حفاظت شده پرور
•  وجود تابلوی اعلام منطقه حفاظت شده در میانه منطقه و بسیار دور از مرز تعیین شده و عدم وجود نشانه هایی از تعیین مرز های منطقه و عدم وجود تابلوهایی با نقشه راهنمای منطقه
•  عدم وجود هیچگونه تابلو هشدار دهنده در مورد خطرات ناشی از وجود حیات وحش و اطلاع رسانی در باره محدوده ارتفاعی و زیستی هر نوع از جانوران منطقه. عدم وجود هیچگونه تابلو هشدار دهنده در منطقه مورد بازدید در هنگام بروز حوادثی نظیر آتش سوزی در منطقه و یا چگونگی اطلاع رسانی در باره آن با توجه به حساس بودن درخت ارس به آتش

 سوم  – دو خبر قابل تامل از طرح های تخریبی منطقه

  عملیات اجرایی سد فینسک

” سمنان – خبرگزاری مهر: مدیر عامل شرکت آب منطقه ای سمنان از آغاز عملیات اجرایی سد فینسک در سال آینده خبر داد. به گزارش خبرنگار مهر، اتابک جعفری عصر شنبه در جلسه تحول اداری شرکت آب منطقه ای سمنان گفت: با پیگیریهای انجام شده تمامی مدارک و مستندات برای اخذ صدور مجوز موضوع ماده ۲۱۵ قانون برنامه پنجم توسعه به دبیرخانه کمیسیون ارسال شده است. وی ابراز امیدواری کرد: پس از کسب مجوز از این کمیسیون، اجرای ساختمان سد مخزنی فینسک در لایحه بودجه سال ۹۱ قرار خواهد گرفت.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان اضافه کرد: عملیات اجرایی ساختمان سد فینسک در اوایل سال ۹۱ ردیف اجرایی خواهد گرفت.وی یاد آور شد: مطالعات احداث سدمخزنی فینسک و سامانه انتقال آب با هدف تنظیم و کنترل جریانهای نابهنگام و سیلابهای رودخانه سفیدرود به منظور تامین آب شرب موردنیاز شهرستانهای سمنان و مهدیشهر در اواخر سال ۱۳۸۷ شروع و در اواسط سال جاری به اتمام رسیده است .سد فینسک با حجم ذخیره سازی ۹ میلیون مترمکعب آب بلندمدت در بخش شهمیرزاد احداث می شود که در این سد امکان نصب نیروگاه و تامین برق نیز پیش بینی شده است.   ( ۲۷ آذر ۱۳۹۰- خبرگزاری مهر )

 عملیات اجرایی سد فینسک از سایت سنگسر نیوز http://www.sangesarnews.com/?p=2395  ۲۶آذر ۱۳۹۰ و برخی نظرات (کامنت های) گذاشته شده در این سایت

سایت سنگسر نیوز:  به گزارش ایرنا، ‘اتابک جعفری’ روز شنبه در جلسه تحول اداری این شرکت در خصوص سدفینسک گفت: با پیگیریهای انجام شده تمامی مدارک و مستندات برای اخذ صدور مجوز موضوع ماده ۲۱۵ قانون برنامه پنجم توسعه به دبیرخانه کمیسیون ارسال شده و انشاء الله پس از کسب مجوز از این کمیسیون، اجرای ساختمان سدمخزنی فینسک در لایحه بودجه سال ۹۱ قرار خواهد گرفت.  مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان خاطر نشان کرد: عملیات اجرایی ساختمان سد فینسک در اوایل سال ۹۱ ردیف اجرایی خواهد گرفت.
لازم به ذکر است مطالعات احداث سدمخزنی فینسک و سامانه انتقال آب با هدف تنظیم و کنترل جریانهای نابهنگام و سیلابهای رودخانه سفیدرود به منظور تامین آب شرب مورد نیاز شهرستانهای سمنان و مهدیشهر در اواخر سال ۸۷ شروع و در اواسط سال جاری به اتمام رسیده است.

• طرح های پیشنهادی  نابود کننده  برای منطقه حفاظت شده پرور

به گزارش خبرگزاری مهر،(۲ مهر ۱۳۹۱-سنگسر نیوز  )  مدیر برگزاری جشنواره ملی سنت های بومی و بازی های محلی منطقه رودبارک مهدیشهر گفت:  با ایجاد امکانات جاده ای و رفاهی در مدت خیلی کوتاه این منطقه به یکی از مناطق نمونه گردشگری بین المللی تبدیل و در لیست مناطق گردشگری جهانی جایگاه بالایی را به خود اختصاص خواهد داد.
به گزارش خبرنگار مهر، محمد جعفر محمدپور رودبارکی صبح یکشنبه در نشست خبری خود با خبرنگاران در محل هتل سنگسر مهدیشهر، با اشاره به قابلیت های رودبارک مهدیشهر جهت جذب توریسم و اشتغالزایی، اظهار داشت: جنگل های انبوه و زمین های زراعتی و منابع طبیعی سرشار از گونه های گیاهی، درختی و معادن و چشمه سارها و آب معدنی و نیز انواع گونه های جانوری و حشرات و داشتن آثار باستانی، مبین قدمت طولانی و تاریخی حاکی از زندگی انسانها با فعالیت های اقتصادی از قبیل کشاورزی، باغداری و پرورش دام در این منطقه است……..
وی تصریح کرد: منطقه رودبارک درحال حاضر نیز به عنوان دومین منطقه نمونه گردشگری (پس از پارک کویر) در استان سمنان انتخاب شده است و در مقایسه با مناطق مشابه در داخل و خارج، دارای استعدادهای ویژه برای سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال و ایجاد درآمد در بخش های صنعت گردشگری، کشت و صنعت، صنایع بسته بندی آب های معدنی و بهره برداری از انواع معادن و نیز صنایع تبدیلی است. وی گفت: با توجه به عدم پاسخگویی مناطق گردشگری موجود در استان سمنان و نیاز آنها به مناطق دیدنی و استفاده از هوای خنک و مطبوع و سرگرمی های تمامی فصول و نیز نیاز دیگر هموطنان در اقصی نقاط کشور و استان های همجوار و استقبال توریسم بین المللی از چنین مناطق، سه فاز اکوتوریسم، تفریحات و ورزش و تفریحات و ورزش های زمستانی پیشنهاد شده است…….

محمد پور رودبارکی اظهار داشت: چهارمین جشنواره نیز با حضور هنرمندان خارجی و کشوری برگزار خواهد شد.

مدیر مجتمع” فمارا رودبارک ” تصریح کرد: برنامه های متنوع از جمله اجرای موسیقی ها و سرودهای محلی…….، اجرای نمایشات محلی و ورزشی به صورت نمادین، پخت نان و غذاهای محلی و عرضه به عموم، تولید محصولات متنوع لبنی از شیر و عرضه به عموم…………نمایشگاه آثار به جامانده از تجهیزات روستایی……و معرفی توانمندی های خدادادی منطقه پیش بینی شده است….
امیدواریم با برگزاری این جشنواره در منطقه توریستی رودبارک، گردشگران وسرمایه گذاران بیشتر جذب شوند….مدیر برگزاری جشنواره ملی سنت های بومی و بازی های محلی رودبارک و مدیر مجتمع فمارا رودبارک، افزود: با ایجاد امکانات جاده ای و رفاهی در مدت خیلی کوتاه منطقه رودبارک به یکی از مناطق نمونه گردشگری بین المللی تبدیل و در لیست مناطق گردشگری جهانی جایگاه بالائی را به خود اختصاص خواهد داد و در درآمدزائی و ایجاد اشتغال و نیز در نرخ رشد صادرات غیر نفتی مملکت نقش موثری خواهد داشت.

محمد پور رودبارکی ایجاد پیست اسکی ( بگو تخریب) ، ایجاد تله کابین بین دو نقطه ای( از نقطه ای نامعلوم به نقطه نامعلوم دیگر ) که دنیائی از دیدنیها را برای گردشگری، تکثیر میوه های خاص جنگلی ( با درخت یا بی درخت ؟؟ بگو برهم زدن اکوسیستم منطقه و ایجاد مزارع من درآوردی ؟ ) ، ایجاد واحد بسته بندی آب معدنی، ایجاد واحد های اقامتی برای آبگرم ( بگو زمین خواری )  سایر چشمه های مطرح که خاصیت پزشکی و درمانی دارند و ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه برای اهداف گردشگری و ثبوت وضعیت منطقه را از برنامه های آینده برشمرد. وی با بیان اینکه صنایع کشاورزی، باغبانی، میوه‌جات، نهال کاری، سبزیجات، پرورش و تولید انواع قارچ، پرورش زنبور عسل، پرورش پرندگان اهلی و شکاری، تولید آبزیان، وجود شبکه های جاده‌ای متعدد در بین اراضی کشاورزی و روستاهای اطراف ازتوانمندی های سرمایه گذاری این منطقه در بخش تولیدی هستند، افزود: تور کوه نوردی،  هتل، شکار، شهرک‌های توریستی( بگو زمین خواری )،ایجاد دریاچه مصنوعی، فروشگاه صنایع دستی، ایجاد پارک جنگلی، پیست اسب دوانی، پیست دوچرخه سواری، پیست دومیدانی در جنگل و مرتع، تله کابین، مجتمع ورزشی و مجتمع فرهنگی هنری از توانمندی های سرمایه گذاری در بخش خدماتی و رفاهی منطقه رودبارک است.

کانون دیده بانان زمین : اینهمه ایده های تخریبی یعنی از مغز تنها یک نفر تراوش کرده است ؟!

 ساخت پارک جنگلی در جنگل !!،

کارخانه آب معدنی در کنار چشمه های بکر !!

 پیست اسب دوانی در زیستگاه های حیات وحش !!

 پیست اسکی در زیستگاه های گیاهی و جانوری

تله کابین از نقطه نامعلوم به نقطه نامعلوم دیگر!!  در منطقه حفاظت شده یعنی سوداگری زمین و تشویق  گردشگری فله ای و هدایت برای تخریب   ارتفاعات بلند کوهستان ها و آبخیز های حیاتی رودبارک و سفیدرود  !!

 ساخت شهرک توریستی یعنی ایجاد  بازار گرم  کوه خواری و زمین خواری  و جنگل خواری یعنی نابودی  منطقه !!

 کانون دیده بانان زمین تاکید می کند که منطقه حفاظت شده پرور میراث طبیعی نسل ها است .

 چهارم   –   فراز هایی از جغرافیای تاریخی منطقه حفاظت شده  پرور

  َپروَر در ۷۰ کیلومتری شمال شرقی سمنان واقع شده که در گویش محلی، به آن پِلوِر (pelver) گفته می شود. واژه ی پرور برگرفته از واژه ی پهلوی (فارسی میانه) پروار (parvâr) و به چهار معناست است :

۱- خانه یا کوشکی که اطراف آن باز باشد

۲- خانه تابستانی یا خانه بادگیردار که اطراف آن پنجره داشته باشد و خانه‌ای که بر بالای خانه‌ای دیگر ساخته شده باشد

۳- تیری که برای پوشش بام به‌ کار می‌رود

۴- قلعه، حومه

(برگرفته از مقدمه کتاب سوت و ناجش اثر محمدرضاگودرزی)

شهریارکوه که نامِ آن، برگرفته از نامِ اسپهبد شهریار اول، از فرمان روایان باوند است، به رشته کوهی گفته می شد که از ارتفاعاتِ روستای ویران شده نِپنی nepni آغاز وبا تشکیل گردنه هایی چون گوگلی gugeli  وخرونرو   xeronaro، به درّه های خطیرکوه ختم می گشت. این رشته کوه، بخش تاریخی پریم را از بخشِِ باستانی شهریارکوه جدا می کرد. در دامنه های شمالیِ این کوه، جنگل های انبوهی چون جنگلِ “بولا” قرار دارد که در چشم اندازِ منظقه ی  پریم است. دامنه های جنوبی این کوه، پوشیده از درختانِ پهن برگ پاکوتاه ودرختان ِسوزنی برگِ اُرس است……

…… منطقه شهریارکوه چند روستای آباد ازجمله پرور،    کاورد،   پینسک،     تلاجیم(تَل جیم)،   توم،    مُلّاده(اوکِ )،    شله،   هیکوه و    چاشم را در برمی گرفت. روستای از بین رفته ی آثران( به معنیِ نگهبانِ آتش) که در کنار روستای چاشم کنونی قرار داشت، از آبادی های بزرگ دودانگه بود. در سده های هشتم، نهم و دهم، یعنی در دوران فرمان روایی خاندان میرعماد و صفویه ، بخشِ شهریار کوه را، آثران رُستاق می نامیدند. در سده های اخیر، این منطقه به پشتکوه، تغییر نام یافت. پُشتکوه، بعد از انقلاب، در تقسیم بندی جغرافیایی جدید به شهمیرزادِ سمنان پیوسته است. دراین قلمرو ، ویرانه هایی از چند قلعه بزرگ و کوچک دیده می شود که مهم ترینِ آنها، قلعه ی کُلیم(کُلام) است. این قلعه به روایت یاقوتِ حموی، نویسنده معجم البلدان، یادگاری ازعهد اکاسره(ساسانیان) است و روزگاری ازپادگان های مهّم نظامی اسماعیلیان بود.

پیشینیان و کهنسالانِ پرور، ایل پروری را بقایای یک خانواده ی سلطنتی (ساسانی) می دانند که پس از حمله ی اعراب به قلعه ی گردکوه دامغان می آیند در آن قلعه در مقابل خیل عظیم سپاه اعراب شکست خورده و متواری می شوند و در منطقه ی کوهستانی پرور کنونی سکنی می گزینند. به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، حاکمان عبّاسی و اموی را یارای دستیابی و هجوم به این مناطق (کوهستان های البرز) نبوده است. از این رو، مردم، آیین ها، سنّت ها و دین نیاکان خود را تا قرن ها حفظ کرده اند….پایندگی و بقای فرهنگی این مردمان را من به درخت اُرسors  (سرو کوهی) تشبیه کردم. درخت اُرس درختی است همیشه سبز، دیرپا، دیرزیست و انعطاف پذیر که سال های سال طوفان و یخبندان آسیبی به آن نمی رساند…….

مردمان پرور و کوهستان شهریارکوه میراث نیاکان را به گونه ای شایسته حفظ کرده اند. با مطالعه ی آیین ها و باورها و جشن هایی که تا سی سال گذشته در پرور رواج داشت در می یابیم که بسیاری از آنها قدمت هزاران ساله دارد.از جمله آیین ها و جشن های باستانی که دراین منطقه که قدمت چند هزار ساله دارند، عبارتند از :

•  جشن تیر ماه سیزده( جشن تیرگان) ( روز ۱۳ تبری مصادف با ۱۲ آبان هجری شمسی)
•   جشن نوسال ماه بیست و شش(جشن فروهرها)(  روز ۲۶ نوسال ماه تبری مصادف با ۲۸ تیر هجری شمسی)
• نوروز جمشیدی( اعتدال بهاری)
•  آیین دَهِش
• آیین اهورایی وَرمِزد( اول هر ماه یزدگردی)
•  آیین های ویژه کوچ وآیین های ویژه دامداری

گویش پروری که شاخه ای از زبان تبری قدیم می باشد، به لحاظ ساختار دستوری، آوانگاری و واژگان، نسبت به سایر گویش های مشابه اشتراکات زیادی با زبان پهلوی دارد که بخشی از آن را در کتاب “ردپای نیاکان”آورده ام………

با اکتشافات باستان‌شناسی در محوطه‌های باستانی خرند  و گندی‌اُ   (از ییلاقات پرور)، بقایای معماری و گورستان اقوامی از هزاره اول پیش از میلاد (۳۰۰۰سال قبل= عصر آهن) و پیش‌تر دیده شده است. کاوش‌ها نشان می‌دهد این اقوام دام‌دار بودند و در فصول گرم سال به این مناطق کوچ می‌کردند تا از مراتع غنی منطقه استفاده نمایند. در فصول سرد سال این اقوام از خرند و. گندی‌اُ. که دارای هوای سرد و پربرف هستند، به حاشیه‌ی پست جنوبی دریای مازندران کوچ می‌کردند……..علت این‌که منطقه‌ی پرور از دیرباز مورد توجّه بود و اولین زیست‌گاه‌ها شکل گرفتند، تنوع پوشش گیاهی، کثرت و موغوبیت مراتع ، وجود چمن‌زارها و چشمه‌سارهای فراوان بوده است…

ëمیرعمادالدین با شکست سلطان محمود ولّاش، حکومت آسران رستاق را منحل کرد و منطقه ی آسران را به هزار گری (هزار جریب) ضمیمه کرد. منطقه ی آسران رستاق شامل هفتاد قصبه ی بزرگ از قبیل پرور،   سنگسر،    شهمیرزاد،    کاورد،   شلی،    کولیم،    هیکو، خینگ،    آسران،   اورپلنگ،    اوک (ملاده کنونی) و.. بود. مرکز حکومت آسران رستاق، قلعه ای به نام آسران رستاق بود که در جنوب چاشم واقع بود این منطقه هم اکنون از مراتع سنگسری ها است و محلی ها به آن آسِرُن(âseron) می گویند…

در تمامی سفرنامه‌ ها به رونق دام‌داری و کشاورزی در منطقه، وجود مراتع بسیار مرغوب، چمن‌زارها و چشمه‌سارهای فراوان، کثرت گونه‌های حیات وحش ( از جمله پرنده‌گانی مانند کبک و بلدرچین، دسته‌ای قوچ و بزکوهی و…)ودربرخی از آنها به ایل پروری اشاره شده است.

 پس از حمله ی امیر اعظم شاهزاده ی قاجاری حاکم ولایات استرآباد- دامغان و گرگان در سال ۱۲۸۶ و قتل و غارت وحشیانه، شوک اقتصادی بر منطقه حاکم شد و اولین موج مهاجرت برای کار به مناطق دیگر آغاز شد.شرح هجوم امیر اعظم به پرور در برخی از کتب تاریخی آمده است.  موج دوم مهاجرت از سال ۱۳۲۹ و موج سوم در از سال های ۱۳۴۵ آغاز گردید. و پرور در طول سال های ۱۳۵۷-۱۳۶۰تقریباً خالی از سکنه شد . با وجود تخلیه ی پرور، اقامت تابستانی در ییلاقات ۲۴ گانه ی آن ادامه دارد. هم اکنون ایل پروری متشکل از هفت طایفه در ۴ استان کشور (سمنان، مازندران، گلستان و تهران) با جمعیت تقریبی ده هزارنفر پراکنده شده اند و سخت به فرهنگ و گویش خود پایبند هستند.

(بر اساس سرشماری جمعیت سال ۱۳۷۰، در پرور ۵ خانوار (۱۳نفر) زندگی می‌ کرده‌اند.)

 اولین مدرسه به سبک امروزی در پرور در سال ۱۳۳۱ تأسیس شد. این مدرسه ابتدا در منزلی تشکیل شد و در سال ۱۳۳۳ توسط مردم و با دستور و حمایت سهراب محمودیان مدرسه اصلی ساخته شد. این مدرسه که در محل تکیه قرقچی‌ها ساخته شد، در سال ۱۳۵۷ تعطیل شد.

  آقای حسین شهسوارانی معاون وزیردادگستری قبل از انقلاب درزمینه ی پروردر آن دوران خاطره‌ای دارندکه ذکر آن خالی از لطف نیست:

”  حدود چهل سال پیش من و سیدالقضات شادروان سید ابوطالب رئیس‌زاده  رئیس دادگستری استان مازندران و من دادستان استان، به دعوت سهراب محمودی و برادرش یدالله‌خان محمودی که آن‌ها هم از حشم‌داران بزرگ دودانگه و مازندران بودند، سفری داشتیم به خرند، باغ بزرگ ییلاقی آنها  در آخرین و بلندترین محل ییلاقی، بعد از فولادمحله و از راه ماشینی شهمیرزاد به آن باغ رفته بودیم. در آن سفر یکی از روزها سهراب محمودی و برادرش برای تفریح و گردش ما را به روستای ییلاقی پلور دودانگه بردند که محلی خرّم و دلگشا و کوهستان‌های آن شکارگاه‌ معروف گاوهای کوهی و   آهو و   شوکا   و گوزن و   غزال بود. چند ساعتی را در باغ بزرگ میوه‌های ییلاقی که آن باغ هم به همان میزبانان تعلق داشت گذراندیم که دیوار بلند گلی معمول باغات ییلاقی داشت. روی دیوار آن باغ بزرگ در چهار ضلع متصل و به هم چسبیده جمجمه و سر استخوانی شکارهای کوهی با شاخ‌های بلند قرار داده بودند به جای خار و خس که در جاهای دیگر برای جلوگیری از خرابی دیوار باغ‌ها می‌گذارند. در اطاق بلند فرش‌شده‌ی آن باغ در دیدگاهی که به سوی کوهستان بلند داشت همان هنگام حرکت و جنب و جوش و جست و خیز گاوهای شکاری و کوهی در دوردست دیده می‌شد. اکنون و در این روزگار و سال و زمانه آن چراگاه‌ها و آن مراتع چنان ویران شده که «تو گویی که رستم ز مادر نزاد» نه دیگر از رستم نشانی مانده، نه از همان سهراب محمودی و برادرش و نه آن باغ و نه آبادانی‌های دیگر و نه آن حیاط وحش آن‌چنانی مازندران”

 – ایوک   یا  ملاده

نام قدیم ملاده  ایوک بوده است و جز منطقه دودانگه ساری محسوب می شده است  .  در منطقه دو دانگه ، چهار طایفه   جوش –  جولا  –  سادات  و  ملا  زندگی می کردند. پس از مهاجرت و اسکان گروهی از طایفه ملا به روستای ایوک نام ایوک به ملاده تبدیل شد. مردم این روستا  به زبان مازندرانی سخن می گویند. فاصله روستا تا  شهمیرزاد ۶۰ کیلومتر است . رودخانه سفید رود که در زبان محلی آن را اسبه رو می نامند در شمال روستا جریان دارد.

 ( تمامی مطالب  ستاره زده  فوق برگرفته  از وبلاگ ”  پرور سرزمین دلیران ”   بود )

–  پتشخوارگر   ( یا همان سفید کوه  که در جنوب غربی منطقه حفاظت شده پرور قرار دارد.)

” … در تاریخ افسانه ای و در روایتهای دینی و ملی ایران پیش از اسلام بارها از سرزمین پتشخوارگر  نام برده شده …. در روایت های ملی مرز های این منطقه را آرش کمانگیر با تیری که به سوی خاور رهاکرد پدید آورد . همچنین درهشن آمده است که افراسیاب تورانی منوچهر و سپاهیان اورا در پتشخوارگر به بند افکندو…….(   این نقطه را با سفید کوه واقع در کوهستانهای شمال شهمیرزاد می توان تطبیق داد . ) ….. ”    ( ص۳۲۲ و۳۲۳ کتاب تاریخ سمنان – تالیف عبدالرفیع حقیقت چاپ ۱۳۵۲)

پنجم – ۴۴۰ تصویر در قالب۹ مجموعه  تصویری منطقه حفاظت  شده پرور

مجموعه  اول :   چشمانداز هایی از درختان  اُرس در منطقه حفاظت شده پرور

مجموعه دوم : تصاویری چند از برخی درختان کهنسال اُرس – گردو و …در منطقه حفاظت شده پرور   

مجموعه  سوم :   چشم  انداز های ویژه از طبیعت  منطقه حفاظت شده پرور 

مجموعه چهارم :  تصاویری چند از کل و بز  در منطقه حفاظت شده پرور 

مجموعه پنجم : تصاویری چند از پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده پرور

مجموعه ششم : تصاویری چند از  سفید رود و آبخیز های  های آن در مرز طبیعی سمنان و مازتندران در محدوده فی نسک که در اثر سد سازی آسیب های جدی خواهند دید

مجموعه هفتم : آبخیز های زخم خورده از ساخت جاده تدارکاتی برای سد فی نسک در منطقه حفاظت شده پرور ،  کوهستان های مجاور روستا های  فی نسک و تلاجیم

مجموعه هشتم  : چشم انداز هایی از کهن روستا های ملاده( ایوک ) ،  فی نسک  ، تلاجیم ، کاورد و…   که در صورت ساخته شدن  سد فی نسک آسیب های جدی خواهند دید 

مجموعه نهم  :  تصاویری چند از   دیگر روستا ها ی منطقه حفاظت شده پرور

ادامه ی تصاویر و مطالب در سایت : کانون دیده بانان زمین و کانون دیده بانان زمین ( تصاویر )